Bitkisel üretimde en büyük hedef, birim alandan daha fazla ve kaliteli ürün alabilmektir. Bu amaca yönelik uygulamaların başında ise gübreleme gelmektedir. Bilinçli ve dengeli bir gübrelemenin ilk adımı ise toprak analizini yaptırmakla mümkündür.
Toprak analizlerinde; toprağın yapısı, karakteri ve bitki besin maddelerinin miktarları belirlenmektedir. Çıkan analiz sonuçları doğrultusunda yetiştirilen bitkilerin ihtiyacı olan gübre cinsi, miktarı ve zamanı belirlenerek bilinçli gübreleme programı hazırlanır.
Tek yıllık bitkiler için bitkinin etkili kök bölgesi olan 0-30 cm, Bağ ve Meyve ağaçları için de 0-30cm, 30-60cm den numune alınır. Yeni Meyve bahçe tesisi içinde 0-30cm, 30-60cm,60-90cm derinliklerinden örnek alınması daha uygundur.
Analiz için toprak numunelerinin alınmasında en önemli nokta, alınan toprak örneğinin tüm araziyi yeterince temsil etmesidir. Doğru noktalar için tarlanın bir kısmından başlanıp, Şekil-1’deki tarla fotoğrafında görüldüğü gibi M harfi şeklinde zig-zag çizilir. Kürek yardımı ile V harfi şeklinde 30 cm (bir kürek ağzı) derinliğinde bir çukur açılır, daha sonra bu çukurun bir yüzeyi düzeltilerek 3-4 cm kalınlığındaki toprak dilimi alınır (Şekil 2). Yaklaşık 1kg kadar numune torbaya konup, toprağı tanımlayan Analiz Talep Formu da doldurularak laboratuvara ulaştırılır.
Daha önce kireç, ticari ve çiftlik gübresi konulmuş yerler, Arazi veya tarlanın, çukur veya tümsek kısımları, Su biriken kısımlar, akarsu ve sel basmış yerler, Tuzluluğun bariz olarak görüldüğü yerler, Hayvan gübrelerinin bulunduğu yerlerden numune alınmaz.
Tarımda kullanılacak sulama sularının kalite özelliklerine göre uygun bitki yetiştirilir. İyi vasıfta olmayan sular ile sulanan topraklar tuzlulaşabilir, çoraklaşabilir veya içinde bulunan zehirli maddelerin zehirleyici etkilerinin sonucu olarak, bitki gelişmesini geriletir ve hatta durdurabilir. Bu nedenle tarım alanlarının sulanmasında kullanılacak suların kullanılıp kullanılamayacaklarının önceden laboratuvarlarda analiz ettirilmek suretiyle belirlenmesi gerekir.
Sulama sularının analizinin yapılabilmesi için analiz içeriğine göre 0,5 L ile 1,5 L su numunesi yeterli olacaktır. Numune alınacak olan yerden Sondaj kuyularından alınan su numunesi yaklaşık yarım saat akıtılmalı, Su numunesinin alınacağı şişe gazlı içecek (cola, fanta, gazoz... vb) şişesi olmamalıdır. Cam veya hazır içme suların pet şişesi olabilir.Temiz bir su şişesi numune alınacak su ile 4–5 kez çalkalanarak yıkandıktan sonra alınmalıdır. Su numunesi alındıktan sonra aynı gün içerisinde laboratuvara ulaştırılamayacak ise bir günü geçmemek şartı ile buzdolabında saklanmalıdır. Aksi takdirde; Geciken numunelerde oluşabilecek kimyasal değişimler sonucu, analiz sonucu farklılıklar gösterebilir.
Yaprak analizinin en önemli amacı bitkilerde ortaya çıkan beslenme noksanlığı veya fazlalığının hangi besin maddesine ait olduğunu belirlemek, bu noksanlığın giderilmesi için gerekli uygulamaları yapmaktır. Yaprakların (bitki besin deposu), bitkilerin beslenme durumunu en iyi belirleyen organlar olduğu yapılan çalışmalarla saptanmıştır. Toprak analiz sonuçları ile birlikte gübreleme programı hazırlanır.
Tarla, bağ ve bahçede alınan yaprak örneklerinin yaşları, tür ve çeşit özellikleri aynı olmalıdır. Farklı tür ve çeşit bitkiler varsa her biri için ayrı ayrı örnek alınmalıdır. Yapraklar günün herhangi bir zamanında alınabilir. Bununla birlikte yapraklar ıslak olmamalı, yağmur ve ilâçlama sonrası yaprak alınmamalıdır. Örnekler sağlıklı ağaçlardan alınmalı, aşırı derecede beslenme noksanlığı gösteren, hastalık, zararlı belirtisi olan, yanmış, kurumuş, kıvrılmış ya da herhangi bir böcek tarafından yenmiş yırtılmış yapraklar alınmamalıdır veya semptomlu (hastalık belirtisi olan) ağaçlardan ayrıca örnek alınmalıdır. Analiz için alınan yaprak numunesi meyveler için en fazla 20 dekarı, tarla bitkileri için de 50 dekarı temsil etmelidir.
Yaprak örneklerinin yolda bozulmasını önlemek için kâğıt torbalara konur. Numunelerin üzerine etiket bilgileri yazıldıktan sonra zaman kaybetmeden en kısa zamanda Laboratuvara ulaştırılmalıdır. Aynı gün içinde laboratuara ulaştırılmayan ya da gönderilmeyen numuneler kısa bir süre için buzdolabının sebzelik bölümünde bekletilebilir.